کاشت داشت و برداشت گندم

مقدمه : 
طبق آمار کشاورزی از 760 میلیون هکتار کشت محصولات مختلف در دنیا بیش از 70 درصد سطح نباتات جهان به غلات اختصاص دارد و در این میان حدود 30 در صد اراضی زیر کشت دنیا را گندم شامل می شود. یعنی چیزی حدود 238 میلیون هکتار . طبق آمار داخلی تولید گندم در ایران در سال 1340 در حدود 2/4 میلیون تن و در سال 1350 به مقدار2/5 میلیون تن و در سال 1366 به مقدار 9/7 میلیون تن بوده است و در سال 1382 به 3/10 میلیون تن می رسد که نزدیک به مرز خودکفایی است. به جزء نان که غذای عمده انسانهاست فرآورده های زیادی از آرد گندم به دست می آید که می توان بیسکویت – کیک – نان روغنی- شیرینی تر- کلوچه – رولت – و انواع ماکارونی و ... را نام برد.گندم را بر حسب این که سلولهای به وجود آورنده آن 7- 14- 21 جفت کروموزوم باشند به سه گروه تقسیم می کنند. گندمهای معمولی امروزی از گروه 21 جفت کروموزوم باشند ( گندمهای تتراپلوئید). ارقام چمران داراب- اترک- و فلات و... از جمله گندمهای معمولی می باشند که به مصرف تهیه نان می رسند . از گندمهای نوع دوروم می توان یاواروس. شوا وسیمره را نام برد که در تهیه ماکارونی نیز مورد مصرف دارد. قبل از کاشت هر محصول نیاز به مقدمات آماده سازی بستر خاک می باشد. مراحل تهیه زمین جهت کاشت گندم شامل مراحل زیر می باشد که در بعضی مواقع مواردی از عملیات می تواند حذف یا اضافه شود. 
1) ماخار یا آبیاری زمین قبل از شخم
2) شخم زمین
3) دیسک
4) ماله
5) کودپاشی
6) دیسک
7) بذرپاشی یا بذرکاری( در صورت بذرپاشی عملیات دیسک خفیف بعد از آن ) 
8) مرزبندی
9) نهرکشی
10) آبیاری
مراحل فوق ممکن است بسته به نوع زمین – خاک زراعی – و نحوه کاشت با خطی کار یا پاشش بذر با کودپاش سانتریفیوژ تا حدودی تغییر نماید در این مطلب کاشت با خطی کار مدنظر می باشد. 
ماخار : ماخار به منظور مرطوب نمودن و نرم کردن بافت خاک جهت انجام تسهیل عملیات شخم مناسب با عمق شخم مطلوب انجام می گیرد از مسائل مهم ماخار یکنواختی آبیاری سطح زمین می باشد که چنانچه سطح مزرعه به صورت یکنواخت آبیاری نشود و بعضی جاها خشک بماند در تهیه زمین با گاوآهن دچار مشکل می شویم و در این قسمتها ضمن این که عمق شخم کمتری داریم کلوخه ایجاد می ردد و باعث عدم تهیه خوب زمین می شود که جهت کاشت با خطی کار مشکل ایجاد می نماید. از مزایای دیگر ماخار رشد علفهای هرز تا زمان انجام شخم می باشد که با انجام عملیات شخم آن تعدادی از بذور علفهای هرز که جوانه زده و رشد نموده اند از بین می روند.

شخم : 
عملیات شخم – وقتی رطوبت خاک مزرعه به حالت گاورو رسید انجام می شود. حالت گاورو اصطلاحی است که به زمین ماخار شده وقتی که آماده شخم است گفته می شود. در این حالت خاک مزرعه نه آنقدر رطوبت دارد که به حالت گل به ادوات شخم بچسبد و نه آنقدر خشک است که با شخم به صورت کلوخ درآید . جهت تعیین حالت گاورو در مزرعه مقداری خاک را برداشته و آن را در مشتمان فشار می دهیم اگر خاک به هم بچسبد و کلوخه ای درست کند که رطوبت خاک دست را آلوده نکند و چنانچه آن را رها کنیم پس از برخورد به زمین از هم بپاشد . در این حالت عمومی خاک حالت گاورو دارد. زمینهای رسی در مدت زمان بیشتر و زمینهای شنی در مدت زمان کوتاهتری به حالت گاورو می رسند.عمق شخم با توجه به نوع وضعیت خاک بین 20 تا 30 سانتیمتر می باشد. در عملیات شخم با دیدن شیارهای یکنواخت و همسطح و منظم در سطح مزرعه می باشد . سرعت کارکرد مناسب تراکتور و ماشین آلات دیگر در هنگام شخم 3 تا 4 کیلومتر در ساعت می باشد. 
نکته: چنانچه بخواهیم کودهای شیمیایی را در عمق حداکثر (شخم زده ) قرار دهیم می توانیم قبل از شخم به پخش کود شیمیایی اقدام نماییم و اگر بخواهیم پراکنش کود شیمیایی در سطح شخم خورده یکنواخت باشد لازم است در ابتدا بعد از پاشش کود مورد نظر زده و سپس شخم زده شود.. 
اهداف مهم شخم زدن
نرم کردن زمین تا بذر به راحتی با آن مخلوط شود و بتواند هر چه بیشتر از رطوبت زمین استفاده کند و به راحتی سبز شود
زیاد کردن خلل و فرج خاک تا هوا و رطوبت در خاک بهتر نفوذ کند و جریان هوا داشته باشیم و آب به مقدار بیشتری در خاک ذخیره شود. 
برگرداندن خاک به جهت انتقال مواد به قسمتهای زیرین شخم خورده
ایحاد محیط مناسب برای فعالیت میکروارگانیسمها
مبارزه با علفهای هرز موجود در مزرعه
زیر خاک نمودن بقایای گیاهی موجود در خاک
بر هم زدن لوله های مویین خاک
دیسک : بعد از عملیات شخم با حفظ یک فاصله زمانی مناسب عملیات دیسک زدن صورت می گیرد این فاصله زمانی بسته به بافت خاک و فصل می تواند از یک تا چند روز متفاوت باشد ولی به هر صورت نباید فاصله زمانی میان شخم تا دیسک آنقدرطول بکشد که خاک خیلی خشک شده و به صورت کلوخه هایی در آید. با انجام عملیات دیسک شیارهای خاک شخم خورده به صورت یکنواخت و یکسان در می آید و خاک دانه بندی مناسب جهت بستر بذر می یابد .جهت یکنواختی مناسب بستر کاشت گاهی اوقات لازم است 2 تا 3 بار دیسک زده شود. 
ماله کشی( تسطیح نسبی) : : پس از شخم و عملیات دیسک در خاک ممکن است پستی و بلندی جزئی ناشی از تهیه بستر در زمین باقی مانده باشد. لذا از ماله برای از بین بردن این پستی و بلندی ها استفاده می شود. لازم است که جهت حرکت ماله به صورت مورب از یک گوشه زمین به یک گوشه دیگر آن باشد تا نتیجه بهتری به دست آید. میتوان یکبار به صورت ضربدر و بار دیگر در جهت عملیات فارو ماله کشی نمود. فاصله تیغه ماله از سطح خاک بسته به وضعیت مزرعه معمولا از 3 تا 8 سانتیمتر است که لازم است قبلا در یک سطح مسطح تنظیم گردد. 

کودپاشی :
در حالت معمول توصیه می شود مقدار 100 کیلوگرم کود فسفاته و مقدار 100 تا 150 کیلوگرم کود اوره و مقدار 100 کیلو کود پتاسه به صورت پایه با عملیات دیسک به خاک داده شود ولی با آزمون خاک با توجه به بافت و وضعیت خاک مزرعه و پتانسیل مورد انتظار تولید محصول می توان توصیه عملی مصرف کودهای شیمیایی پایه ازته و فسفاته و پتاسه را مشخص نمود . بعد از کودپاشی با دستگاه سانتریفیوژ عملیات دیسک جهت اختلاط کود انجام می شود. مقدار تقریبی عناصر غذائی برداشت شده به وسله محصول گندم با عملکرد 8 تن در هکتار ازت(N) 140 تن در هکتار- فسفر(P2O5)- پتاسیم(K2O) 180 – گوگرد(S) 25 - منیزیم(Mg) 30 تن در هکتار
عمق کود شیمیایی در خاک مزرعه :: کود فسفاته به علت تقریبا غیرمتحرک بودن در خاک لازم است در منطقه ریشه گیاه قرار گیرد لذا با توجه به این که غالب ریشه های گندم تا عمق 20 سانتیمتری عمق خاک نفوذ میکند پراکنش کود لازم است از حدود 8 سانتیمتری از سطح خاک قرار گیرد در صورتی که بذر کاری و کودکاری با یک دستگاه انجام پذیرد . عمق بذر 3 تا 5 سانتیمتری و عمق کود در 3 تا 5 سانتیمتری پایین تر در اطراف بذر می تواند انجام پذیرد که در این حالت ضمن استفاده بهتر از مقدار مصرف آن کاسته می شود.مقدار توصیه شده کود فسفاته را در خاکهای سنگین در 3 مرحله می توان مصرف نمود.3/1 به صورت پایه (خاک کاربرد) – 3/1 به صورت سرک در مرحله پنجه دهی گندم- 3/1 به صورت سرک دوم در مرحله ساقه رفتن و حدودا نزدیکی ظهور خوشه و در خاکهای سبک توصیه می شود. 4/1 اوره فسفاته را به صورت پایه و 4/1 در حدود پنجه زنی و 4/1 در مرحله تشکیل ساقه و 4/1 در مرحله ظهور خوشه مصرف شود. ازت از عوامل اصلی در افزایش پروتئین گندم است و افزایش پروتئین گندم کیفیت نانوایی آن را افزایش می دهد . زمان مصرف کود ازته در تعیین مقدار پروتئین گندم حائز اهمیت است.اگر کود ازته قبل از گلدهی جذب گیاه شود بیشتر محصول را افزایش می دهد تا درصد پروتئین آن و اگر کود ازته بعد از گلدهی جذب گیاه شود بیشتر درصد پروتئین و در واقع یعنی کیفیت محصول را افزایش می دهد. بنابراین دادن کود ازته بعد از گلدهی کیفیت محصول و درصد پروتئین را افزایش می دهد که این کار را می توان با محلول پاشی کود اوره نیز انجام داد. در مورد کودهای پتاسه گزارشهای نتایج حاصل از تجزیه خاک در آزمایشگاهها دلالت بر کمبود شدید پتاسیم در اکثر خاکهای زراعی دارد . و با توجه به نیاز گندم به کود پتاسه ه مقدار آن در حد نیاز گیاه به کود ازته است رفع کمبود آن را با افزودن کودهای پتاسه همراه کودهای پایه ضروری می سازد نقش پتاسیم در بهبود کیفی محصول و افزایش عملکرد و محافظت گیاه در برابر عوامل نامساعد محیطی امر مسلم و ثابت شده ای است. 
اثر پتاسیم بر روی محصول گندم
تحمل گیاه به شوری رابیشتر می کند
مقاومت گیاه را در برابر کم آبی افزایش می دهد. 
مقاومت گیاه را در برابر آفات و بیماری ها زیاد می کند. 
راندمان آب آبیاری و کودهای ازته را بالا می برد. 
عمل فتوسنتز را زیاد می کند. 
تنش رطوبتی را کاهش می دهد. 
کارآیی تعرق گیاه در شرایط تنش آبی را به دلیل افزایش تعداد و قطر دسته های آوندی افزایش می دهد. 
زمان و روش مصرف کودهای میکرو(عناصر کم مصرف) :: عناصر کم مصرف با وجود نیاز خیلی کمی که گیاه به آنها دارد اهمیت زیادی برای گیاه دارند . مهمترین این عناصر عبارتند از روی- آهن- مس و منگنز می باشد . این عناصر به صورت کودی غالبا به صورت سولفات روی- سولفات آهن – سولفات مس و سولفات منگنز در دسترس می باشند که بایستی با توجه به نتایج آزمایش خاک قبل از کاشت به صورت پایه به مزرعه داده شود در غیر این صرت می توان با محلول پاشی کود میکرو با غلظت 3 تا 6 در هزار بسته به نوع آن در مراحل پنجه دهی یا اوائل ساقه رفتن تا گلدهی اقدام به پاشش در مزرعه نمود. 
در مورد محلول پاشی با کد میکروی کامل لازم است به نکات مهمی توجه داشت: 
محلول پاشی باید صبح زود یا عصر انجام گیرد
هنگام محلول پاشی وزش باد نباشد
به محلول کودی تهیه شده با غلظت 3 در هزار لازم است ماده سیتوویت یا مایع ظرفشویی به غلظت 2/0 در هزار (2 سی سی در ده لیترآب ) اضافه گردد. این کار باعث کاهش نیروی کشش سطحی آب شده و تمامی سطح برگ با ذرات محلول کودی تماس یافته و در نتیجه میزان جذب برگی افزایش می یابد. حرارت محیط در هنگام محلول پاشی با حداقل فصله زمانی آبیاری مزرعه انجام می گیرد.برای اطمینان از صحت انجام عملیات ذکر شده پیشنهاد ی ود کود مورد نظر را با غلظت مربوطه تهیه و در قطعه کوچکی از مزرعه برگپاشی و پس از 3 روز در صورت عدم مشاهده علائم برگ سوزی در تمام سطح مزرعه محلول پاشی صورت بگیرد. در اراضی با خاک شور از کود میکروی کامل بدون بر استفاده شود. 
خصوصیات بذر و بذرکاری 
ویژگی یک بذرخوب عبارتند از: 
اندوخته غذایی کافی داشته باشد.(چروکیده نباشد) 
وزن هزار دانه از 35 گرم بیشتر باشد. 
بذر باید سالم و شکستگی نداشته باشد. 
عاری از بذور علف هرز باشد. 
خلوص ژنتیکی داشته باشد(همه بذور از یک رقم باشد) 
قوه نامیه آن بیشتر از 90 درصد باشد. 
چنانچه بذر توسط زارع تهیه شود لازم است بهترین قسمت مزرعه جهت تهیه بذر مورد انتخاب و بذور جمع آوری شده اگر دارای علف هرز هستند بوجاری شوند.قبل از کاشت لازم است بذور را ضد عفونی نمائیم با این کار محصول خود را در مقابل بیماریهای سیاهک و برخی بیماری های دیگر بیمه می نمائیم. جهت این که از سموم قارچ کش توصیه شده استفاده شود و به گونه ای عمل شود که دانه ها بذر به خوبی به سم آغشته شده و قشر نازکی از سم بذور را فرا گیرد. برای این کار می توان از میکسرهای مختلف که درب آنها بسته می شود با چرخش مخلوط بذر و سم حدود 3 دقیقه استفاده نمود یا این که بذور را روی پلاستیک یا برزنت یا سطح صاف و تمیز کپه نمود و سم مورد نیاز را روی آن پاشش داده و با استفاده از پارو بذور را چندین بار زیرورو کرد تا کاملا به سم آغشته شود.این کار لازم است قبل از عملیات بذر کاری صورت گیرد . مقدار سم لازم معمولا 2 در هزار می باشد. در هنگام ضدعفونی بذور از ماسک و یا پارچه جهت پوشانیدن سر و صورت و دهان استفاده شود و از خوردن و آشامیدن و سیگار کشیدن حین عملیات ضدعفونی پرهیز شود . تعدادی از سموم موجود در حال حاضر جهت ضدعفونی بذور گندم عبارتند از 
کاربوکسین تیرام- تریادینمول- دیکونازول- رئال- کاربندازیم
میزان بذر :: مقدار بذر مصرفی در حال حاضر جهت کاشت با خطی کار حدود 180 کیلو گرم در هکتار می باشد. این مدار توصیه بذری کلی می باشد و بسته به شرایط مختلف می تواند متغیر باشد. 
در میزان مصرف بذر لازم است با توجه به هدف کشت به موارد زیر توجه نمود. 
وزن هزار دانه
ارزش مصرفی بذر
تاریخ کاشت. بعد از تاریخ کاشت توصیه شده به ازای هر روز تاخیر حدود 5/1 درصد به مقداربذر توصیه شده اضافه می نمائیم. 
وضعیت بستر بذر
بافت خاک و شوری آن
اثر پرندگان و حشرات در مزرعه
نحوه کاشت بذر (خطی کار – سانتریفیوژ- دست پاش) . در کاشت گندم با سانتریفیوژ برای پوشش بذر می توان از دیسک یا پنجه غازی یا فارو یا کروگیت پس از پاشش بذر استفاده نمود. 
نکته: جهت تسهیل د آبیاری زدن فارو مناسبتر است منتهی با در نظر گرفتن شوری زمین در منطقه. 
قطعه بندی زمین و آبیاری اول :: آبیاری در زراعت گندم خصوصا اولین آبیاری از اهمیت خاصی برخوردار است آب بایستی با سرعت ملایم و به صورت یکنواخت در سرتاسر مزرعه توزیع گردد تا باعث جابجایی بذور و شستشوی خاک نشود. 
خصوصیات زیر لازم است در قطعه بندی و آبیاری در نظر گرفته شود. 
طول قطعات جهت آبیاری بر حسب بافت خاک و شیب زمین از 100 تا 200 متر متغیر است.معمولا در آبیاری نواری قطعات توسط مرزبند از همدیگر تفکیک می شوند. 
عرض مرزها حتی الامکان ضریبی از عرض کمباین باشد
هر چه بافت خاک سبکتر و شیب زمین بیشتر باشد طول نوارها یا فاروها را باید کمتر در نظر داشت و هر چه جریان ورودی آب در ردیفها زیادتر باشد طول فاروها را می توان بیشتر گرفت. بهتر است طول فاروها از 200 متر جاوز نکند. 
اگر شیب مزرعه زیاد باشد مقدار آب ورودی قطعات باید کم باشد و اگر شیب مزرعه کم باشد مقدار آب ورودی را باید زیادتر در نظر گرفت. 
برای اولین آبیاری در صورت امکان از سیفون استفاده شود در غیر این صورت در مدخل ورودی آب از پلاستیک یا بوته و یا خلوط کاه و کلش و خاک استفاده شود. 
با استفاده از نهر مضاعف می توانیم سرعت آب را در حد دلخواه کنترل کنیم. 
بارندگی موثر حدود 20 تا 25 میلیمتر است که تقریبا می توان آن را یک نوبت آبیاری محسوب نمود. برای این که به میزان آب مورد نیاز در مزرعه دست پیدا کنیم باید از نهرکن در احداث انهار استفاده نمود. 
از فاکتورهای بسیار مهم در آبیاری احداث نهر مضاعف است.هدف از احداث نهر مضاف این است که آب بیشتری با سرعت کمتر برای جلوگیری از آبشوئی ردیفهای کشت شده وارد مزرعه نماییم. احداث زه کش: برای جلوگیری از آب ماندگی و غرقاب شدن در انتهای مزرعه بایستی در پایین مزرعه نهری جهت تخلیه آب اضافی تعبیه نمود. نوبتهای آبیاری گندم معمولا 5 نوبت در نظر گرفته می شود و هر کدام به نوبه خود مهم می باشند که آنها پس از کاشت و موقع پنجه زنی و ساقه رفتن زمان و قبل از گلدهی و بعد از دانه بستن می باشد. و به مراحل خاک آب – پنجه آب- ساق آب- گل آب و دان آب هم مرسومند.
منبع: شرکت مهندسی آب و طراحی فرزین

● مراحل رشد گندم:

دوره رشد گندم شامل مراحل:
ـ جوانه زنی،
ـ پنجه زنی،
ـ تشکیل روزت،
ـ ساقه رفتن،
ـ تشکیل گل و تشکیل میوه است

● گیاه شناسی گندم :

گندم گیاهی است که از خانواده Poaceae واز جنس Tiriticum . بارزترین خصوصیات گیاه شناسی گندم عبارتند از :
▪ ریشه :
که عبارتند از ؛ ریشه های اولیه و ریشه های ثانویه .
۱) Seminal
به ریشه اولیه دیشه حقیقی و ریشه بذری نیز می گویند . این ریشه ها از گیاهگ بذر منشآ می گیرند . ریشه های اولیه پوشیده از کرک های نازک بنام تارهای کشنده می باشد . که وظیفه جذب آب و املاح را دارند.
econdary roots(۲
به ریشه های ثانویه نابجا یا کاذب می گویند . نقش اصلی و اساسی ریشه به عهده این نوع ریشه ها می باشد .این ریشه ها از گره انشعاب یا طوقه Crown محلی که اندام های هوایی یا پنجه نیز ایجاد می شود ، منشا ُمی گیرند.
▪ ساقه Culm
تمام گندم ها دارای ساقه استوانه ای ، بند بند ، بدون انشعاب و اغلب تو خالی می باشد که به آن سوفار یا سوفال گفته می شود.
هر بند ساقه را یک گره node و فواصل آنها را میانگره Inter node می گویند .
تعداد گره و فواصل آنها در واریته های مختلف گندم ۵-۸ واغلب ۶ عدد دانست . ساقه در محل گره در تمتم انواع وارقام تو پر بوده وطول میانگره از پایین به طرف بالا بیشتر می باشد .
▪ برگ Leaf
گندم دارای برگ های کشیده و باریک به طول متوسط ۱۵- ۲۰ سانتی متر با رگ برگ های موازی می باشد. هر برگ از دو قسمت پهنک وغلاف تشکیل شده است .غلاف هر برگ که در جهت طولی شکاف دارد، تمام یک میان گره را پوشانده و در محل اتصال آن به پهنک یک زائده به نام Ligule و یک جفت زائده به نام Stipule با گوشوارک Auricule دیده می شود.
▪ گل وگل آذین گندم
Flower and Inflorescence)

هرگندم شامل یک مادگی یک برچه ای ساده با کلاله دو شاخه ای و ۳ پرچم می باشد . بساک پرچم ها شبیه X می باشد.کاسبرگ وگلبرگ در گندم وجود ندارد. اما برگ های تغییر شکل یافته ای به نام پوشینه glumlle مانند دو قاشقک اندام های زایای برگ را می پوشانند. به پوشینه داخلی پالئا وبه پوشینه خارجی Awn می گویند ولذا پرچم ودانه گروه تولیدی آن راه به بیرون ندارد. در قائده پوشینه در درون دو جسم بالشتک مانند به نام Lodiculess قرار گرفته است. لودیکولها با تورم خود باعث باز شدن لما و پالئا از هم و آذاد شدن اندام های زایا می شوند.

▪ گرده افشانی و لقاح

گندم گیاهی دو جنسی hermaphrodite و خود لقاح می باشد . درصد دگر لقاهی در این گیاه معمولاً ۱% و حداکثر به ۴% ممکن است برسد. خود گشنی گندم به این دلیل است که رسیدن پرچم ها ،آزاد کردن دانه های گرده و تلقیح حدود ۹۹% گلها قبل از باز شدن پوشینه از یکدیگر می باشد. عمل لقاح از میان طول سنبله شروع شده و به دو طرف ادامه پیدا می کند .

▪ میوه دانه

پس از ترکیب سلول زایشی دانه گرده با سلول تخم زای کیسه جنینی واقع در تخمدان مادگی ،سلول تخم حاصل می شود. در اثر تکامل تخم ، گیاه جنین - رویان Germ = embryoدانه به وجود می آید و یا رشد وتکامل فرایند لقاح مظاعف ، اندوخته غذایی دانه یا آندوسپرم حاصل می شود. طول میوه گندم ۳-۱۲ میلیمتر ، قطر آن ۱.۵- ۵ میلیمتر وزن هزار دانه آن ۱۵ – ۵۲ گرم وزن هکتار لیتر آن ۵۲- ۷۹ کیلو گرم است.

● برداشت گندم

باید به موقع صورت گیرد. برداشت زودتر یا دیرتر از موقع محصول، موجب کاسته شدن کیفیت آن می شود. برداشت زود هنگام محصول هم موجب پایین آمدن کیفیت گندم می گردد. وزن دانه ها تا زمان رسیدن دانه افزایش می یابد، ولی پس از آن رو به کاهش می گذارد. همچنین دانه های نارسی که زود هنگام برداشت می شوند، چه در مزرعه و چه در انبار بیشتر در معرض آسیب های ناشی از گرما و آفات از جمله کپک زدگی قرار می گیرند. زمان مناسب برای برداشت دانه، موقعی است که آندوسپرم دانه های گندم سفت شده و میزان رطوبت آن هم به ۱۸ تا ۲۰رسیده باشد.

▪ گندم:

در فصل برداشت به آب و هوای گرم و خشک نیاز دارد.

اثرات تنش شوری در گندم

حجم زیادی از تحقیقات شوری مربوط به گندم می باشد دانشمندان امید وارند که بتوانند ارقام گندم برتری برای کشت و کار در اراضی شور معرفی نمایند. پیشرفت در اجرای تحقیقات گندم موید این نظریه است.
(triticum aestivum ۱)به عنوان یک گیاه نیمه متحمل به شوری شناخته شده است .کاهش رشد گندم یکی از واکنشهای گیاه در تنش شوری است . که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که ناشی از کاهش فعالیتهای سنتزی مسیرهای متابولیکی سلولها است که تولید ماده خشک را تحت تاثیر قرار میدهد و بصورت کاهش سطح برگ گیاه تظاهر نموده و در نهایت رشد کلیه اندامهای گیاهی و عملکرد راتحت تاثیر قرار می دهد

کافی استوارت(۱۳۷۶)در بررسی اثر شوری بر رشد و عملکرد ۹ رقم گندم گزارش نمودند که شوری باعث کاهش سطوح فتوسنتز کننده در گیاه شد – ولی بعضی از ارقام سطح برگ مناسب داشتند . در مقایسه عملکرد آنان نشان دادند که رقم قدس و فلات حساس به شوری هستند . و ارقام بزوستایا – کراس روشن و الوند و موراکو تحمل به شوری داشته اند . برسی نتایج عمده تحقیقات مربوط به شوری نشان می دهد که گروه بندی والدین بر اساس تحمل به شوری برای رسیدن به ارقام برتر در برنامه های به نژادی مفید واقع شده است . لذا می توان نتیجه گرفت که بخشی از مکانیزمهای تحمل به شوری ژنتیکی بوده و قابل انتقال به نتاج است.

▪ تنشهای محیطی مانند :

خشکی – شوری و سرما در گیاه موجب بروز یک سری تغییرات مورفولوژیکی و فیزیو لوژیکی می گردند . تعدادی از واکنشهای فیزیولوژیکی القاء شده تحت تنشهای محیطی متفاوت در گیاهان همانند می باشند که حاصل آن بروز روند پیچیده خود تنظیمی در گیاه است .

فرایند تغییرات حاصله نهایتا باعث تغییر تعادل ابی می گردد که بصورت کاهش پتا نسیل آبی بافتها بروز می نماید . لذا بدلیل کاهش شدید پتانسیل آبی محلول خاک سلولهای ریشه گیاه نیز بایستی پتانسیل آبی خود را به حدی کاهش دهند که اختلاف پتانسیل منفی تری بین دوسیستم هم جوار ایجاد شود تا جذب آب از محلول خاک برای گیاه امکان پذیر گردد . گزارشاتی وجود دارد که برخی از ارقام متحمل گندم در مراحل رشد رویشی و زایشی حساسیت یا تحمل متفاوتی نشان داده اند لذا به نظر می رسد که به گزینی به خصوص برای عملکرد دانه نیازمند گزینش در طی چند مرحله است .

مرحله رشد نهالبذری حساسترین مرحله رشدی بیشتر گیاهان به غلظت با لای نمک است در این مرحله از رشد گیاهان غلات جوانه های پنجه تشکیل شده و بعد ار آن رشد و تشکیل آغازه های برگ و سنبلچه شروع می شود .در نتیجه شوری با لای خاک طی مراحل اولیه رشد می تواند به شدت بر عملکرد نهایی بذر تا ثیر بگذارد .اگر چه تنش شوری جوانه زنی و سبز شدن را به تاخیر می اندازد . ولی بعصی گیا هان زراعی قادر به جوانه زنی در سطوح بالاتری از نمک که گیاهان بطور معمول می توانند آن را در مراحل رشد رویشی یا زایشی تحمل کنند هستند .به هر حال این تحمل بالای گیاهان در مراحل نهال بذری و حسا سیت آنها در مراحل رشد بعدی مزیت اندکی است .در گندم دوروم و گندم نان حساسیت به شوری با افزایش سن گیاه کا هش می یابد لذا پائین نگهداشتن شوری خاک در طی مرحله جوانه زنی و سبز شدن گیاهچه ای دارای اهمیت می با شد و به همین منظور کشت هیرم کاری در مناطق خشک و نیمه خشک در مورد غلات مرسوم است. در جو تفاوتهای ارقام در مرحله رشد گیاه افزایش یا فت . همچنین درجه تحمل نسبی در طی زمان رشد برای نیشکر نیز گزارش شده است این گزارشات فرایند غربال و انتخاب را در صورتیکه بر مبنای یک مرحله از رشد گیاه پایه گذاری شده باشد پیچیده می سازد .

● آفات و بیاریها :

▪ سن گندم :
سن کندم در دو مرحله خسارت می زند . اولین مرحله سن مادر است که در بهار هنگامی که دما به حدود ۱۰ درجه می رسد از مخفی گاه زمستانه خود بیرون می آید و به مزارع حمله می کند. سن مادر از برگها و جوانه انتهایی تغذیه می کند و باعث از بین رفتن گندم می شود . برای مبارزه باید به جمعیت آن در مزرعه دقت کرد در مزارعی که بیشتر از ۳ تن عملکرد دارند تعداد ۵- ۴ سن مادر در متر مربع را باید مبارزه نمود . بعد از تغذیه سن مادر در پشت برگها تخم گذاری می کند که سن پوره خارج شده از تخمها با مکیدن شیره دانه ها باعث خسارت می شوند . که در مزارع بابیش از ۳ تن عملکرد تعداد ۷ - ۶ پوره در متر مربع را باید مبارزه نمود . برای مبارزه از سم فنیتریتیون و فنتیون به میزان ۱.۲ لیتر در هکتار مصرف می شود .

▪ شته روسی :
علایم حمله آن به گندم به این صورت است که کندم بنفش می شود و کوتوله باقی می ماند و به خوشه نمی رود . برگ در امتداد رگبرگها بنفش می شود .برای مبارزه با آن در زمان مبارزه با سن گندم آن نیز کنترل می شود .دیگر آفات گندم خسارت چندانی نمی زنند و در هنگام مبارزه با سن گندم کنترل می شوند.از بیماریهای گندم می توان به سیاهک آشکار اشاره نمود : بوته های بیمار قوی تر و رشد سریعی دارند . عامل بیماریزا روی گل فعالیت دارد و سنبله را به یک توده سیاه تبدیل می کند .
توسط باد پراکنده می شود برای مبارزه با آن از سموم ویتاواکس و کاربندازیم بصورت پودر وتابل قابل حل در آب و به میزان ۲۰۰ گرم برای ۱۰۰ کیلو بذر استفاده می شود .

▪ سیاهک پنهان :
علایم آن شامل کوتاه ماندن ساقه و کاهش برگها و کوچک ماندن برگها است و رنگ برگها در سطح گره فوقانی به آبی مایل به سبز تبدیل می شوند .سنبله ها کوتاهتر یا دراز تر هستند در هنگام رمنکوبی دانه های آلوده شکسته و قارچ روی دانه های سالم میریزد و آنها را آلوده می کند و یا در خاک میریزد که تا ۱ سال قوه نامیه خود را حفظ می کند .که از زمان جوانه زنی فعالیت آن شروع می شود . برای مبارزه با آن باید بذور را با سموم ویتاواکس و کاربندازیم به میزان ۲۰۰ گرم در ۱۰۰ کیلو بذر صدعفونی نمود .

▪ سفیدک سطحی :
اگر در اواخر فروردینتا اوایل خرداد بارندگی زیاد باشد بروز می کند . ابتدا در قسمتهای پایینی در سطح پهنک و نزدیک رگبرگها لکه های پراکنده٬ کوچک و کشیده با پوشش تار عنکبوتی سفید ظاهر می شود که با افزایش ضخامت خاکستری و قهوه ای روشن می شود . برای مبارزه باید از ارقام مقاوم استفاده نمود و از ارکیبات گوگردی یا کاراتان ستفاده نمود .گندم معمولا هر ۱۵ -۱۰ روز یکبار باید آبیاری شود . که معمولا گندم به ۵ آب نیاز دارد که شامل خاک آب که اولین آبیاری را می گویند و دوم در هنگام پنجه زنی و سوم در هنگام ساقه رفتن و چهارم هنگام گلدهی و آخر در هنگام دانه بستن می باشد .

منبع : baghbanbashi.blogsky.com

roostanews.ir